ARKIB : 19/02/2003
Tokoh
Dengan kerjasama dan izin
Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.
BUMI Turkistan telah melahirkan
al-Farabi, seorang ahli falsafah yang begitu agung dalam dunia Islam mahupun
Barat.
Pengkajiannya meliputi banyak
bidang, daripada disiplin logik dan falsafah kepada ilmu fizik dan psikologi,
daripada linguistik dan matematik kepada sains politik dan perbandingan agama.
Al-Farabi merupakan ahli
falsafah Muslim yang berpandukan al-Quran dan sunah, bukannya berteraskan ahli
falsafah Greek seperti mana yang sering didakwa.
Malahan cara hidup dan
berfikirnya dalam dunia keintelektualan, juga berpandukan al-Quran dan
as-Sunah.
Abu al-Nasr Muhammad Ibn
Muhammad Ibn Tarhan Ibn Awzalagh al-Farabi, lebih dikenali dengan nama Abu Nasr
al-Farabi.
Dilahirkan di Wasih, sebuah
perkampungan kecil di daerah Farab, iaitu di wilayah Transoxiana, Turkistan
sekitar tahun 257 Hijrah/870 Masihi.
Bapanya disebut dalam sumber
tertentu berketurunan Farsi, namun keluarganya dianggap berketurunan Turki.
Mereka bukan sahaja bercakap
loghat Sogdian atau dialek Turki, malah kehidupan dan tabiat mereka mengikut
resmi Turki.
Sarjana mutakhir yang mengkaji
al-Farabi, D.M. Dunlop menyatakan yang al-Farabi datangnya daripada keluarga
yang dihormati, dan beliau juga dinyatakan sebagai memiliki daya pemikiran yang
sangat tinggi sejak awal lagi serta mempunyai kelebihan menguasai hampir
kesemua bidang ilmu pengetahuan. Beliau merupakan pengikut Mazhab Syafie.
Selain menerima pendidikan
tentang al-Quran, al-Farabi juga mempelajari nahu, kesusasteraan, ilmu-ilmu
keagamaan terutamanya fikah, tafsir, hadis dan aritmatik asas.
Kurikulum dan pendidikan
tradisional telah menjadi asas kepada al-Farabi hingga ke peringkat yang lebih
tinggi kemudiannya.
Di antara tempat-tempat yang
menjadi destinasinya dalam menuntut ilmu ialah Bukhara.
Di sini al-Farabi
menyempurnakan pendidikan peringkat tinggi dalam bidang fikah dan ilmu
keagamaan yang lain.
Di sini jugalah beliau buat
pertama kalinya mempelajari muzik.
Sebaik sahaja menyelesaikan
pengajian dalam bidang keagamaan, al-Farabi menjadi hakim. Tetapi beliau
meninggalkan pekerjaan ini apabila mengetahui bahawa terdapat pengajaran di
dalam bidang ilmu falsafah dan kemudiannya menumpukan sepenuh masa dan perhatian
dalam mempelajari bidang ini.
Minatnya dalam bidang logik dan
ilmu-ilmu falsafah termasuk metafizik mula tercetus semasa pengajiannya di
peringkat yang kedua, iaitu peringkat yang lebih tinggi dalam bidang linguistik
dan ilmu keagamaan.
Apabila berpeluang mendapatkan
buku-buku kajian dan guru dalam bidang itu dengan lebih terbuka, tanpa
ragu-ragu lagi al-Farabi meninggalkan jawatan serta tempat tinggalnya bagi
meneruskan perjuangan di satu tahap baru dalam penghidupan keintelektualannya.
Tindakan yang diambil ini
menandakan permulaan kepada pengembaraan sepanjang hayat yang dedikasi untuk
mencari ilmu dan kehidupan kesarjanaan.
Keputusan tersebut membawanya
ke bandar-bandar utama dunia Islam.
Di Merv (Khurasan), al-Farabi
mula mendampingi pengkajian logik dan falsafah Aristotle di bawah bimbingan Ibn
Hailan.
Namun sebilangan sarjana
berpendapat, al-Farabi mula mempelajari ilmu logik dan falsafah di Baghdad.
Al-Farabi tiba d Baghdad
sekitar tahun 287 Hijrah/900 Masihi dengan mempunyai ilmu yang kukuh dalam
bidang logik, setelah mempelajarinya daripada Ibn Hailan di Merv.
Semasa berada di sini, beliau
berusaha menguasai bahasa Arab dan memperhambakan daya fikirannya pada ilmu
falsafah.
Beliau juga mengajar ilmu logik
dan muzik kepada seorang sarjana Baghdad yang terkenal dalam bidang bahasa,
nahu dan puisi iaitu Ibn al-Suraj.
Sebelum meneruskan perjalanan
ke Konstantinople, dikatakan al-Farabi juga belajar di Harran di bawah
bimbingan Ibn Hailan.
Al-Farabi kembali semula ke
Baghdad buat kali kedua dan tinggal di sini kira-kira lebih dua dekad.
Pada masa itu beliau
mengabdikan diri mempelajari falsafah, mengajar serta menulis dalam bidang
tersebut.
Pada masa itu, al-Farabi
mengetahui bahawa Matta Ibn Yunus berjaya menarik perhatian kumpulan penuntut
yang besar untuk mengikuti kuliah tentang logik Aristotle.
Al-Farabi tidak melepaskan
peluang ini dan menjadi penuntutnya kemudiannya.
Oleh sebab keadaan politik di
Baghdad semakin meruncing, al-Farabi mengambil keputusan berpindah ke Damsyik,
sebuah kota yang lebih aman.
Beliau menjauhkan diri daripada
perebutan politik dan pertikaian agama serta mazhab yang marak di Baghdad pada
ketika itu.
Semasa tinggal di Damsyik,
al-Farabi bekerja sebagai penjaga kebun pada waktu siangnya dan menumpukan
perhatian kepada penulisan dan pembacaan dalam bidang falsafah pada malamnya.
Kemudian beliau lebih banyak
meluangkan masa di anak-anak sungai atau di taman yang rendang pohonnya di mana
beliau menulis karyanya di sana atau menerima penuntutnya di sana. Beliau
tinggal di Damsyik selama dua tahun sebelum berlepas ke Mesir.
Selepas itu beliau ke Damsyik
buat kali kedua. Ketika inilah al-Farabi dijemput ke istana di Aleppo oleh
pemerintah baru Syria, iaitu seorang putera Hamdaniah bergelar Sayf al-Dawlah.
Tidak lama selepas menetap di
Aleppo dan Damsyik, Sayf al-Dawlah mula mengumpulkan cerdik pandai
mengelilinginya di istana.
Dalam pertemuannya yang pertama
dengan Sayf al-Dawlah, al-Farabi menarik perhatian pemerintah itu dengan
kebolehannya dalam pelbagai bahasa, kepakarannya dalam ilmu falsafah dan
kebolehannya yang tinggi dalam bidang muzik.
Beliau sangat dihormati oleh
penaungnya dan di istana pemerintah inilah al-Farabi menghabiskan hayatnya
sebagai seorang cendekiawan.
Al-Farabi hidup dengan cara
sufi yang zuhud. Beliau tidak merebut peluang yang terbuka kepadanya sebagai
yang di hormati di istana, kecuali mengambil empat dirham sehari dari
perbendaharaan sebagai pencen.
Beliau juga tidak mahu
mengikuti peraturan berpakaian semasa di istana. Pada sesuatu masa ia akan
memakai pakaian seorang ahli sufi atau memakai pakaian orang Asia Tengah dengan
topi besar yang diperbuat daripada bulu binatang.
Kemudian pada ketika tertentu
pula beliau akan memakai pakaian yang lebih indah daripada orang lain yang
datang ke istana.
Al-Farabi menulis lebih 100
karya. Ada sumber yang mengatakan sebanyak 117 buah karya.
Kesemua karyanya ditulis dalam
bahasa Arab. Para sarjana sama ada tradisional ataupun moden memuji bahasa
Arabnya yang mudah dan jelas, membincangkan sesuatu dalam bentuk prosa
falsafah.
Penulisan al-Farabi mencakupi
setiap bidang ilmu. Idea beliau juga mempengaruhi dari segi keintelektualan ke
atas dunia Islam di Timur dan juga dunia Latin di Barat.
Beliau pernah menghuraikan
secara terperinci pandangan tokoh falsafah Aristotle dalam bidang fizik
meteorologi dan logik.
Berdasarkan pemikiran
intelektual itu, beliau diberi gelaran utama al-Mu'allim al-Thani (guru yang
kedua).
Al-Farabi menghembuskan nafas
terakhirnya semasa dalam perjalanan dari Damsyik ke Ascalon.
Beliau meninggal dunia di
Damsyik pada bulan Rejab 339 Hijrah bersamaan Disember 950 Masihi dalam usia 80
tahun
Sumber-Artikel Penuh:
http://ww1.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2003&dt=0219&pub=Utusan_Malaysia&sec=Bicara_Agama&pg=ba_02.htm#ixzz4ccWJqdAE
© Utusan Melayu (M) Bhd
Tiada ulasan:
Catat Ulasan