ARKIB : 10/03/1998
INILAH tukun tiruan yang boleh
memuliharakan semula ekosistem perairan negara kita.
TAHUN 1998 telah diisytiharkan
''Tahun Lautan'' oleh Badan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu.
Ini kerana 75 peratus daripada
planet bumi diliputi laut dan pengisytiharan ini sungguh bererti kerana ia
memperingatkan manusia sejagat betapa pentingnya laut dan hubungan rapatnya
dengan perkembangan tamadun manusia.
Dan pengisytiharan ini juga
secara tidak langsung berpeluang memberi ingatan kepada manusia agar mengambil
berat soal laut dari aspek fisikal dan biologikalnya serta pemuliharaan
ekosistem yang berhubung kait dengan laut seperti ekosistem pantai, perairan
bakau, rumput laut dan juga batu karang.
Bersempena 1998 sebagai ''Tahun
Lautan'' (Year of the Ocean) yang diisytiharkan itu, Sektor Pembangunan dan
Pengurusan Sumber Perikanan Marin Terengganu (MFRDMD), Jabatan Perikanan
Malaysia telah mempertingkatkan aktiviti pemuliharaan ekosistem marin.
Pemuliharaan perlu diutamakan
sejajar dengan pembangunan yang begitu pesat di dalam negara sekarang. Bagi
menjamin ekosistem negara terpelihara, langkah-langkah perlu diambil bagi
memastikan bahawa alam sekitar terus terjaga.
MFRDMD Terengganu, Jabatan
Perikanan Malaysia, telah melaksanakan dua program utama berhubung pemuliharaan
ekosistem. Kedua-dua program tersebut ialah;
* Penyelidikan ke arah
baik-pulih kawasan karang yang telah rosak melalui program pertumbuhan semula
karang.
* Pengawasan dan pemuliharaan
organisma marin yang terancam iaitu kima melalui program pewujudan sebuah
santuari.
Pembangunan yang pesat dalam
negara bukan hanya berlaku di kota-kota besar bahkan ia juga tersebar luas di
negara ini, merangkumi ekosistem teresterial seperti hutan hinggalah kepada
ekosistem perairan seperti pulau-pulau peranginan negara.
Antara ekosistem perairan yang
terdedah kepada pembangunan secara tidak langsung ialah batu karang.
Ekosistem karang hidup subur di
kawasan perairan antara garis lintang 30 pi9036U dan 30 pi9036S. Perairan Asia
Tenggara merupakan antara kawasan perairan marin yang kaya dengan hidupan dan
tumbuhan karang.
Suhu airnya yang rata-rata di
dalam 20 celcius serta cahaya matahari yang cukup telah membuatkan perairan
rantau ini berupaya menampung hidup berbagai jenis hidupan laut.
Di perairan negara kita,
terdapat berpuluh-puluh spesies batu karang dan ikan karang yang bukan sahaja
menarik minat para pelancong untuk berkunjung bahkan juga penyelidik-penyelidik
marin dari serata dunia.
Sehingga kini kerajaan telah
mewartakan 38 buah pulau di Malaysia sebagai Taman Laut Negara berasaskan
kepelbagaian dan mutu ekosistem karangnya yang tidak ternilai. Pewartaan dan
pengisytiharan ini telah membantu kita memelihara dan mengekalkan kecantikan
dan keunikan ekosistem batu karang kerana dengan pengisytiharan tersebut
pengambilan batu-batu karang di pulau-pulau taman laut adalah satu perbuatan
yang menyalahi undang-undang.
Pengisytiharan pulau-pulau
taman laut ini juga menjadikan Malaysia di antara beberapa negara di dunia yang
prihatin dan mengambil berat ekosistem marinnya dan jauh mendahului beberapa
negara di dalam perihal pengurusan dan pemuliharaan kawasan karang.
Batu karang terdedah kepada
faktor-faktor kemusnahan umpamanya bencana alam seperti ribut taufan, contohnya
El-Nino, perubahan suhu dan kemasinan air yang mendadak, pemendakan dan
perubahan faktor biologikal, tetapi ancaman yang paling serius ialah tindakan
dan aktiviti manusia.
Bertambahnya bahan terampai
dalam air dan kadar mendakan yang tinggi, terhasil daripada kesan pembukaan
kawasan-kawasan baru untuk pembinaan di daratan yang kemudiannya di bawa hujan
ke sungai-sungai yang mangalir ke dalam perairan pantai, akan menambahkan lagi
tekanan kepada ekosistem karang.
Kerosakan kawasan karang sangat
sukar dipulihkan kerana batu karang memakan masa yang begitu lama untuk hidup
dan membiak. Namun dari banyak penyelaman dan penelitian yang dilakukan di
kawasan kemusnahan karang, terdapat karang yang berupaya untuk tumbuh semula
tetapi perlu diberi bantuan dan pengawasan.
Untuk permulaan, di dalam usaha
membantu pertumbuhan semula karang, MFRDMD telah melancarkan sebanyak 75 unit
tukun pertumbuhan semula karang di kawasan Teluk Tekek, Pulau Tioman. Kawasan
ini yang telah terdedah kepada kesan sampingan projek pembangunan, terdapat
banyak kawasan karang di pergigian pantainya rosak dan mati. Struktur tukun ini
diharap dapat menjadi tapak asas di mana karang akan mula tumbuh dan membiak.
Tukun ini berukuran 1.0 meter
tinggi dan 1.3 meter lebar, dan keseluruhannya diperbuat daripada bahan
konkrit. Setiap satu tukun ini boleh menampung pertumbuhan karang seberat 2000
kg di atasnya.
Sekiranya projek ini berjaya,
ia dapat mengembalikan semula pertumbuhan karang di kawasan karang yang selama ini
mati segan hidup tak mahu. Pertumbuhan yang berlaku di atas setiap tukun yang
disusun berdekatan antara satu sama lain itu nanti secara keseluruhan akan
mewujudkan keadaan sepertimana kawasan semula jadi karang sekiranya kesemua
tukun itu ditumbuhi karang.
Reka cipta bentuk struktur
tukun bagi projek yang julung-julung kali ini adalah hasil daripada usaha sama
tiga institusi tempatan iaitu MFTDMD, Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) dan
Zen Concrete, sebuah syarikat swasta. Projek ini di bawah perbelanjaan Jabatan
Perikanan Malaysia yang menelan belanja sebanyak RM45,000.
Banyak kaedah telah
dicubagunakan di rantau Asia Tenggara dalam usaha mengembalikan pertumbuhan
karang yang telah musnah bagi mewujudkan semula karang dan mengekalkan
kecantikan sesuatu perairan.
Antaranya ialah kaedah
penanaman semula karang seperti yang dijalankan di Indonesia, dan Thailand.
Dalam kaedah ini kelompok-kelompok karang dari kawasan karang yang hidup subur
diambil dan dipindah tanam di kawasan yang mana karangnya telah mati. Sekiranya
berjaya, karang yang dipindahkan tadi akan tumbuh subur dan susulan itu akan
membiak dan akhirnya kawasan yang tadi tandus akan segar dengan pertumbuhan
karang yang berbagai jenis.
Tetapi kaedah ini mempunyai
risiko yang tinggi. Tidak semua yang diubah dan dipindah dari kawasan asal ke
tempat baru dapat tumbuh subur. Banyak perpindahan seumpama yang dijalankan
telah mengalami keadaan di mana karang-karang yang dipindahkan itu mati akibat
tidak dapat menyesuaikan diari dengan keadaan sekelilingnya yang asing.
Apabila ini terjadi, bukan saja
kawasan yang mana karangnya telah rosak terus terbiar tetapi kawasan di mana
kelompok karang diambil untuk tujuan perpindahan juga akan rosak nilai
estetiknya.
Untuk mengelak situasi yang
sedemikian berlaku, program tukun pertumbuhan semula karang ini telah
dilancarkan dengan harapan ia akan membawa senario baru kepada kawasan karang
yang telah menjadi tandus akibat kesan-kesan yang negatif dari aspek
pembangunan, tanpa mengorbankan mana-mana kawasan asli karang melalui kaedah
pindah tanam. Kawasan yang dulunya segar dengan karang kembali pulih.
Di samping pelaksanaan projek
tukun pertumbuhan karang, satu lagi projek yang diimplementasi ialah mewujudkan
kawasan bebas gangguan terhadap organisma kerang gergasi atau kima.
Pewujudan kawasan seumpama ini
bertujuan membantu memberi perlindungan dan mengekalkan kewujudan organisma ini
secara semula jadi.
Terdapat beberapa spesies kima
di dalam perairan Malaysia antaranya ialah Tridacna squamosa, T. maxima dan T.
gigas.
Kima adalah satu daripada
organisma yang lazimnya hidup di dalam habitat batu karang dan ia adalah antara
organisma marin yang kini diancam kepupusan. Ini terjadi dari tindakan manusia
secara tidak langsung terhadap habitat batu karang seperti pemusnahan dan
kerosakan karang, ataupun secara langsung seperti diambil untuk makanan atau perhiasan.
Akibatnya kehidupan kima banyak
terancam. Dari itu satu usaha perlu dilaksanakan untuk menentukan bahawa kima
yang terdedah kepada kesan negatif di sesuatu kawasan dipindahkan ke kawasan
yang selamat untuk terus hidup.
Satu kawasan yang telah dijadikan
kawasan penempatan semula kima yang terdedah kepada ancaman kematian ialah
Teluk Pasir Akar, di Pulau Pinang iaitu satu daripada gugusan pulau-pulau Taman
Laut Redang, Negeri Terengganu.
Ia merupakan satu kawasan yang
telah ditutup dari segala aktiviti termasuk berenang dan menyelam. Kawasan ini
yang dijadikan kawasan penempatan semula kima yang terdedah kepada kesan-kesan
negatif lebih tiga tahun yang lalu kini bukan sahaja terus mengekalkan
kehidupan kima-kima yang telah dipindahkan ke situ tetapi terdapat juga
anak-anak kima yang dipercayai lahir dari kima-kima yang diletakkan di kawasan
tersebut.
Cubaan awal untuk menjadikan
kawasan ini sebagai santuari kima telah berjaya kerana kima-kima yang
diletakkan di sini dapat menyesuaikan diri dengan alam sekelilingnya. Dalam
alam semula jadi, kima dapat menyesuaikan diri sekiranya perubahan dari segi
fisikal air atau cahaya matahari tidak berubah secara drastik.
Dan kima juga, setelah mencapai
umur yang tertentu tidak akan berpindah tempat. Dari segi pemakanan pula, kima
tidak mempunyai masalah kerana secara amnya kima ini, terutamanya jenis tridac
squamosa, mendapat makanan daripada bahan organik yang terlarut dalam air laut,
nanoplankton dan juga bahan produk fotosintesis yang terhasil daripada zooxanthellae
yang terdapat dalam tisu badan kima itu sendiri.
Buat masa ini terdapat lebih
daripada 50 ekor kima dewasa yang majoritinya terdiri daripada spesies Tridacna
squamosa yang hidup di dasar teluk ini. Ia hidup sihat di kawasan air yang
sentiasa jernih, di dalam kawasan kedalaman tidak lebih 15 meter.
Setiap satu kima ini telah
ditanda dengan nombor-nombor tertentu di atas kekerangannya untuk mengenalinya
dan juga bagi tujuan pengawasan oleh renjer Taman Laut Redang dan
penyelidik-penyelidik dari sektor penyelidikan Jabatan Perikanan Malaysia.
Kawasan kima ini juga boleh
dilawati oleh mereka yang prihatin terhadap organisma yang diancam kepupusan
ini dengan memohon kebenaran dari pihak pengurusan Taman Laut Negara, Jabatan
Perikanan Malaysia.
Sudah tentulah kawasan ini
merupakan kawasan terhad dan hanya bilangan tertentu sahaja dibenarkan untuk
melawat pada sesuatu masa. Kawalan ketat ini adalah perlu bagi menjamin program
pemuliharaan organisma kima ini berjalan dengan licin untuk penghayatan kima oleh
generasi masa depan negara.
* Dr. Mohd. Khushairi Mohd.
Rajuddin ialah Ketua Program Penyelidikan Pemuliharaan Ekosistem, Jabatan
Perikanan Negeri Terengganu.
SUMBER-Artikel Penuh:
http://ww1.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=1998&dt=0310&pub=Utusan_Malaysia&sec=Rencana&pg=ot_01.htm#ixzz4DybW0uiS
© Utusan Melayu (M) Bhd
Tiada ulasan:
Catat Ulasan