Cara perluasan kuasa di Negeri-Negeri Melayu

OLEH- AHMAD BIN YAAKOB

1.Melalui tipu helah

Cara Francis Light mendapat Pulau Pinang daipada Sultan Kedah

2.Perjanjian/pemuafakatan

Pejanjian  Briish-Belanda 1824

Perjanjian Pangkor 1874 dengan Sultan Perak.

3.Peperangan

Pengeboman Kuala Terengganu 1862 kerana British cuba campur tangan di Pahang.[1]

1.Melalui tipu helah

Cara Francis Light mendapat Pulau Pinang daipada Sultan Kedah

Perluasan kuasa British di Tanah Melayu bermula pada abad ke-18 lagi, iaitu dengan pendudukan Pulau Pinang 1786. Francis Light menduduki Pulau Pinang secara tipu helah. Contohnya Perjanjian Inggeris-Kedah 1786 antara Fancis Light yang mewakili SHTI dengan Sultan Abdullah untuk membuka Pulau Pinang sebagai  pangkalan tentera dan pusat perdagangan British. Franci Light tanpa persetujuan SHTI di India telah menjanjikan bantuan ketenteraan kepada Sultan Kedah sekiranya Kedah diancam oleh musuh. Sebagai balasan, baginda membenarkan British menduduki Pulau Pinang. Namun SHTI tidak menghantar bantuan bantuan tentera kepada Sultan Kedah ketika Siam menyerang Kedah untuk menghukum baginda. Ini berikutan SHTI tidak meluluskan syarat bantuan ketenteaan seperti yang ditawarkan oleh Light.[2]      

2.Perjanjian/pemuafakatan

Pejanjian  British-Belanda 1824

Perjanjian British-Belanda 1824 yang juga dikenali sebagai Perjanjian London 1824 dimeterai oleh George Canning bagi pihak British dan Charles W. Wmn bagi pihak Belanda dibuat tanpa persetujuan Raja-Raja Melayu yang terlibat. Perjanjian ini dimeterai untuk menangani ketengangan dalam hubungan British Belanda  serta bantahan Belanda terhadap pembukaan Singapura pada tahun 1819.

Syarat-syarat Pejanjian  British-Belanda 1824

1.      Belanda meniktiraf kedudukan British di Singapura..Sementara British pula mengiktiraf kedudukan Belanda di Pulau Belitong.

2.      Belanda akan menyerahkan Melaka kepada British menyerahkan Bangkahulu kepada Belanda,

3.      Bekerjasama untuk membeneras kegiatan lanun yang berleluasa di perairan Kepulauan Melayu.

4.      Belanda berjanji tidak akan mengikat sebarang perjanjian  atau terlibat dalam hal ehwal Negeri-Negeri Melayu.

5.      British berjanji tidak akan mengikat sebarang perjanjian atau terlibat dalam hal ehwal mana-mana kerajaan di Selatan dari Singapura dan yang berada di bawah pengaruh pihak Belanda di Sumatera.[3]

Perjanjian Pangkor 1874 dengan Sultan Perak.

      Perjanjian Pangkor ditandatangani pada 17 Januari 1874 ekoran tindakan Raja Muda Abdullah meminta bantuan British untuk mendapat takhta Perak. Perjanjian ini dibuat di antara  Andrew Clarke, Raja Abdullah yang berkuasa di Hilir Perak besama-sama dengan pembesar-pembesar yang menyokong Raja Abdullah iaitu Bendahara, Temenggung, Orang Kaya Menteri, Shahbandar. Raja Mahkota, Laksamana dan Dao’ Sagor

      Antara sebab-sebab perjanjian Pangkor ditandatangani ialah pergaduhan kongsi gelap China di Larut di antara dua kumpulan yang bermusuhan yang dikenali sebagai Ghee Hin dan Hai San. Sebab kedua ialah perebutan takhta di Perak keana sistem pewarisan takhta di Perak berbeza dengan Negeri-Negei Melau yang lain. Mengikut sistem ini tiga buah keluarga Diaja berkongsi hak menaiki takhta kerajaan. Setiap keluarga akan mencalonkan seorang putera yang bakal menaiki takhta melalui suatu sistem pusingan.

      Apabila Sultan Ali mangkat pada tahun 1871, ada tiga orang yang menuntut takhta kerajaan iaitu Raja Abdullah, Raja Ismail dan Raja Yusuf. Raja Abdullah yang menetap di Batak Rabit diundang menghadiri istiadat pemakaman al-mahum Sultan Ali si Sayong. Mengikut istiadat Melayu Perak, bakal sultan mesti hadir dan mengangkat sumpah sebagai sultan yang baharu. Raja Abdullah tidak hadir kerana takut dibunuh oleh pengikut Raja Yusuf kerana beliau terpaksa melalui daerah yang didiami oleh Raja usuf, iaitu Senggang.[4]

      Rundingan Pangkor mula mula diadakan pada 17 Januari 1874 di atas kapal Pluto. Setelah iga hari berunding, satu perjanjian ditandatangani antara Andew  Clarke dengan semua pihak yang terlibat pada 20 Januari 1874. Perjanjian ini dikenali sebagai Perjanjian Pangkor.[5]       .

Syarat-Syarat Perjanjian Pangko 1874

1.      Raja Abdullah diktiaf British sebagai Sultan Perak. Sultan Ismail dilucutkan gelaran Sultan Perak walaupun baginda tidak mengiktiraf perjanjian tersebut diberi gelaran Sultan Muda dengan bayaran pencen $1000.00 serta diberikan satu kawasan jajahan.

2.      Seorang Residen British dilantik untuk menasihati sultan dalam semua aspek pentadbiran negeri kecuali perkara berkaitan agama ada adat istiadat Melayu. Nasihat Residen ini mesti diperolehi dan diikuti oleh sultan.

3.      Ngah Ibahim kekal menjadi Orang Kaya Menteri Paduka Tuan di Larut tetapi kuasa beliau dikuangkan. Kapten Speedy sebagai Penolong Residen untuk membantu beliau mentadbir Larut.

4.      Residen British mengambil alih semua urusan kutipan cukai dan perbelanjaan wang kutipan cukai Perak.Hak dan kuasa pembesar Melayu untuk mengutip cukai dimansuhkan dan diberi pencen bulanan.

5.      Wilayah Dinding diambil alih oleh pihak British dan diletak di bawah Negeri-Negeri Selat supaya masalah perlanunan dapat dibenteras.[6]   

3.Peperangan

Pengeboman Kuala Terengganu 1862 kerana British cuba campur tangan di Pahang.

Selepas kemangkatan Bendahara Ali 1857, timbul perbalahan di antara dua anaknya, Wan Mutahir dan Wan Ahmad. Ini membawa  kepada tercetus Perang Saudara. Wan Ahmad meminta bantuan dari kerajaan Siam. Siam ingin menjadikan Terengganu sebagai pangkalan untuk melancarkan seangan ke atas Pahang. Kerja melombong bijih timah di Kuantan terjejas.

      Demi menjaga kepentingan ekonomi Pahang dan menyekat perluasan kuasa Siam di NNM. Gabenor NNS, Orfeur Cavenagh memberi amaran kepada Sultan Teengganu supaya tidak terlibat dalam Peang Saudara di Pahang. Tetapi amaran  Gabenor NNS, Orfeur Cavenagh tidak dipedulikan. Gabenor NNS, Orfeur Cavenagh menghanta sebuah kapal perang untuk menyerang Terengganu. Apabila rundingan dengan Sultan Terengganu gagal, British menggunakan kekerasan dengan membedil Kuala Terengganu.[7]

---

[1] “Perluasan Kuasa Asing”, dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah Penggal 3, , (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013)25.

[2]S.B.Teoh, Norizan Yusoff dan Nurul Huda Md usop, Sejarah STPM Penggal 3, (Shah Alam :SAP PUBLICATION (M) SDN. BHD.,2014),49.

[3] Ibid,50.

[4]Ruslan Zainuddin dan Abd Sukor Yusof, “Sejarah Malaysia dan Asia Tenggara Penggal 3,” (Shah Alam :Oxford Fajar Sdn. Bhd. , 2014),61. 

[5] Ibid, 63.

[6] S.B.Teoh, Norizan Yusoff dan Nurul Huda Md usop, Sejarah STPM Penggal 3,

[7] Ibid,53.