Hj. Muhammad bin Mohd Said. 1888-1939

Oleh-AHMAD BIN YAAKOB

      Hj. Muhammad bin Mohd. Said (1888-1939). Beliau merupakan seorang ulamak, pentadbir, wartawan dan penulis. Beliau dilahirkan pada 30 Januari 1888 di Kampung Dalam Kubu, Kota Bharu, Kelantan. Nama sebenarnya ialah Haji Muhammad bin Muhammad Said Khatib. Beliau mendapat pendidikan awal dengan ayahnya seorang ulamak dan khatib sehingga beberapa kali khatam quran.Pada tahun 1902 beliau ke Mekah.

      Beliau juga sempat belajar di Mesir selama empat tahun. Beliau memnerima semangat baru daripada pengajaran Syed Jamaluddin Al-Afghani dan Syeikh Muhammad Abduh. Beliau pulang ke Kelantan pada tahun 1914. Pada tahun 1915 besama-sama Dato’ Paduka Nik Mahmud Ismail dan Tok Kenali menubuhkan Majlis Ugama Islam dan Istiadat Melayu Kelantan dan beliau dilantik sebagai setiausaha.Dengan inisiatifnya dan sokongan kerajaan Kelantan, pada tahun 1917 Madrasah Muhammadiah dibina di bawah kendalian Majlis. Pada tahun yang sama Masjid Muhammadi dibina.

      Beliau menyandang jawatan Setiausaha Majlis dari tahun 1915 hingga tahun 1919 dan manjadi Pengarang Pengasuh 1919 hingga 1933 . Beliau menjadi daya penggerak dan pembina kepada pentadbiran organisasi tersebut. Pada 20 April 1918 beliau dikurniakan gelaran Datok Bentara jaya, manakala pada 15 April 1920 pula beliau dikurniakan gelaran Datok Laksamana. Pada tahun 1925 beliau dilantik menjadi Setiausaha kerajaan negeri Kelantan. Dalam bidang penulisan, beliau memakai nama samaran Hasyim Mohammad, Min Ain, Musyfa. Tulisan-tulisan Datok Laksamana banyak memperlihatkan pengaruh aliran reformasi yang ditimbanya sewaktu belajar di Mesir.

      Sebagai penulis dan wartawan yang kreatif. Pada tahun 1922 beliau menulis sebuah novel  bertajuk Kecurian Lima Milion Ringgit , iaitu penulis novel yang pertama di tanah Melayu. Antara karya lain yang pernah diterbitkan ialah Rampai-rampaian, Dua Penggal 1922, Al-Fawaid Al-Jammah, Al-Fawakih Al-Syhaiah, Al-Fawaid Al-Zahirah, Hijab Al-Absar dan Al-Thamarat Al-Mutalaah. Pada tahun 1933 Datok Laksamana meletak jawatan dan beliau meningal dunia pada 20 Mac 1939.

      Karya-karya  Hj. Mohammad bin Muhammad Said.

Pensejarahan sosial.

1. Mohammad Said, “Tarikh Awal Surat khabar Dunia”, Bil.1, 11 Julai 1918, hlm.6-7.
2. “Pelajaran Inggeris Di Madrasah Muhammadiah Dibuka Semula Setelah         
3.  “Ulang Tahun Ketiga Majlis Ugama Islam dan Istiadat Melayu Kelantan”,

        Pengasuh, Bil.13, 2 Januari 1919, hlm.8.

4. “Istiadat Perarakan Burung Petala Indera, hlm.8
5. “Terbakar Besar Di Dalam Bandar Kota Bharu”, Bil.18, 17 Mac 1919, hlm.7.
6.  __________. “Kehidupan Surat-Surat khabar Melayu dan Kemajuannya”, Pengasuh, Bil.51, 16 Julai 1920, hlm.7-8.

 Pensejarahan Riwayat Hidup Tokoh.

1. Hj. Mohammad Mohd. Said, “Sirah Yang Mempunyai Syariat Islamiah I”, Pengasuh, Bil.

 Pensejarahan Politik

1. Hasyim Muhammad, “Peraturan Bagi Beberapa Perangai Raja-Raja”,

      Pengasuh, Bil.14, 18 Januari 1919, hlm.3-4.

Pensejarahan Kenegaraan.

1.  Muhammad bin Said, “Kemajuan Pada Peraturan Undang-Undang Kerajaan Inggeris”, Pengasuh, Bil.6, 21 September 1918, hlm. 3-5.

Pensejarahan Ekonomi.

SEJARAH PENERBITAN PENGASUH 1918-1955

Oleh-AHMAD BIN YAAKOB

1.0   PENGENALAN

Akhbar-akhbar Melayu yang diterbitkan sejak abad ke-19 merupakan satu sumber sejarah kerana setiap satunya merakam peristiwa sejarah semasa masing-masing. Menurut Khoo Kay Kim, “Akhbar memang biasa digunakan sebagai sumber sejarah; tetapi tidak ramai sebenarnya yang banyak bergantung kepada akhbar Melayu untuk menulis sejarah masyarakat Melayu pada hal bilangan akhbar Melayu, sepanjang abad ke-20, melebihi bilangan akhbar Inggeris…”.[1] Bagi Roff pula, “…untuk seorang ahli sejarah akhbar dan majalah yang lama-lama itu merupakan suatu alat perakaman yang amat mustahak dan berguna. Mustahak, bukan saja kerana pada halaman-halamannya diriwayatkan peristiwa-peristiwa yang telah berlaku, tetapi adalah kerana akhbar-akhbar itu menggambarkan dan menjelaskan  fikiran dan perasaan orang-orang yang hidup ketika itu.”[2]  Manakala menurut Ahmat Adam, akhbar amat penting “…untuk meluahkan rasa prihatin masyarakat terhadap pihak berkuasa atau pemerintah mengenai sesuatu dasar dan tindakan yang melibatkan kepentingan umum.[3]

      Seterusnya, makalah yang terkandung di dalam akhbar-akhbar itu ada juga menghuraikan peristiwa-peristiwa sejarah sebelumnya. Contohnya, akhbar Chahaya Pulau Pinang yang menyiarkan makalah riwayat hidup Stamford Raffles yang bertajuk “Darihal Pegawai Yang Mengambil Akan Singapura.” [4] Pengasuh pula menyiarkan rencana  yang bertajuk, “Tamadun Orang-Orang Arab Pada Masa Jahiliah dan Islam.”[5] Segala perkara yang terakam dalam akhbar itu dapat menyumbang kepada timbunan sumber sejarah. Walaupun sebahagian daripada rakaman tersebut asalnya bukanlah sebenarnya catatan sejarah. Walau bagaimanapun makalah yang terdapat di dalam akhbar itu perlu dinilai ketepatan fakta sejarah supaya objektif kebenaran sejarah adalah sah.

      Unsur historiografi atau pensejarahan yang terkandung atau dipaparkan oleh sesebuah akhbar Melayu kuat dipengaruhi oleh pendirian individu, pengaruh zamannya, dasar kerajaan pada zaman penjajahan British yang menyekat kebebasan akhbar dan organisasi,[6] atau pengarang yang membuat penilaian moral dan komen mengikut pendapat dan pandangan mereka sendiri.

---

              [1] Khoo Kay Kim, Majalah dan Akhbar Melayu Sebagai Sunber Sejarah, Perpustakaan Universiti Malaya, Kuala Lumpur, 1984,  hlm.5.

              [2]William R. Roff, Sejarah Surat-Surat Khabar Melayu, Monograf Persekutuan Bahasa Melayu, Universiti Malaya, Kuala Lumpur, 1967,hlm.7.

              [3]Ahmat Adam, Sejarah dan Bibliografi Akhbar dan Majalah Melayu Abad Kesembilan Belas , hlm.30.

              [4] Chahaya Pulau Pinang, 29 Disember 1900, hlm.2-3.

              [5]Syed Abu Bakar Abdullah Al-Attas, “Tamadun Orang-Orang Arab Pada Masa Jahiliah dan Islam, Pengasuh, Bil.611, 20 Mei 1937, hlm. 1-2.

              [6]Undang-undang hasutan diperkenalkan di Negeri-Negeri Selat  di bawah Ordinan No.11,1915 apabila dunia antarabangsa sedang mengalami peperangan. Pihak berkuasa kolonial di Malaya semakin berhati-hati tentang sentimen anti-British. Di Negeri-Negeri Melayu Bersekutu,kawalan penerbitan yang mengendungi unsure hasutan dibuat oleh Pesuruhjaya Tinggi di bawah Public Emergency Enactment 1917. Untuk keterangan lanjut lihat Md. Sidin Ahmad Ishak, Penerbitan Percetakan Buku Melayu 1807-1960, Dewan Bahasa dan Pustaka, KualaLumpur, 1998, hlm.253-266.